Í bókini “Gagnligt lív” (á donskum “Organiseret liv“) lýsir William Smith sera væl Michael Kvium, og hevur eisini eina frálíka tulking av myndevnunum. Vit geva Williami orðið:

[See image gallery at gramar.stovu.net] Eitt kór av misháttum skapningum, hokin, nakin og bundin saman hond við hond við stórum bindum, geylaði sítt misljóðandi harmaljóð eftir skoðaranum. Teir óhugnaliga vanskaptu kropparnir reistu eitt skurrandi resonans fyri misljóðinum. Munnarnir stóðu tambaðir upp til tóman, og eyguni vóru vend beinleiðis móti áskoðaranum, gløðandi tóm og úttamponerað í tí dýriska brølinum. Teir stóru, hálsstuttu kropparnir vóru andstyggiligir og ótespiligir. Høvdini við teimum ósamsvarandi smáu pan-oyrunum rendu seg fram og boygdu seg móti bringuni sum fyri at fáa tann ljótasta klangbotnin fram. Hárloysið gjørdi nakinleikan beinleiðis viðbreknan. Kropparnir hingu í einum svørtum, diffusum substansi, og aftanfyri hómaðist kulissan – mannaheilin við síni sjúku tilvitsku sat uttan fyri kropparnar. Sjálvt ikki tann ringasti demensurin frelsti tað pínda sinnið.

Louisiana hevði várframsýning við teimum mest markantu verkunum hjá Michael Kvium.

„Set eina trachealtupu niður ígjøgnum barkan á teimum, so hevur tú myndina av, hvussu tað er at vera leinkjaður í ein respirator,“ segði Magnus. Lisbeth nøtraðist.

Í salunum var savnaður ein fjølbroyttur hópur av fólki í marglittum klæðum og ymiskum lívsáskoðanum, men tey ágangandi myndevnini elvdu til næstan somu reaktiónir. Áskoðararnir vórðu tvingaðir at hyggja at føðing og deyða, burturskotran og avnoktan. Myndevnini lýstu lagnufelagsskapin: føðing og deyða og ego-tilvitskuna sum hægsta ella lægsta felagsnevnara í tilveruni. Millum ekstremini í tilveruni gekk menniskjan í síni verð av skisofrenum mótsetningum. Útviklingurin var farin av sporinum, hevði mist tamarhaldið og meining. Hann hevði kryplað grundleggjandi tørv og lívsbragd til pínligan tabu, ið noyddi psykiatarar, psykologar, prestar og aðrar sálarhirðar at arbeiða yvir. Men myndevnini eggjaðu til forvitni, tað ómettandi forvitnið hjá menniskjanum og trongdina til at skoða tað óvanliga og burturskotraða. Áskoðarin fór frá hugnámi til hugnám við einum kulsandi varhuga av at hyggja inn í seg sjálvan. Hann skoðaði abortar, ið vóru viðgjørdir í formalini og sá fostur, sum vóru løgd í føðslusuppu, har tey flutu, avbyrgd í hylki, sum komatøsar rúmdarverur. Hann sá reivabørn við alspentum brái, hangandi í nalvastrongum, sum hvurvu í tóman. Mannaheilar, ið lógu nektaðir og óvardir uttan á skøltunum, stórir og upptúsnaðir av paranoidum hugmyndum. Tey hjálparleysu gomlu og tey hjálparleysu reivabørnini vóru bæði ræðandi og hugtakandi. Millum tær ræðuligu lýsingarnar hingu fotografiskt detaljerað málarí av kvistaðum, blóðigum mannalimum. Tinganaest. Hvør høgdi likamslutir av? Hvat vórðu teir brúktir til? Og hvør brúkti teir? Vóru tinganaest reflektiónir av ráðaloysinum millum organtransplantatiónir og kannibalismu? Kvium provokeraði og skakaði, men læt skoðaran sjálvan tulka myndevnini.

Fólk gingu fram við myndunum, innhugsin og tigandi. Tað áleypandi ljóðið kom frá fótunum. Føturnir lógu lítilsmettir undir refleksunum. Fólk steðgaðu framman fyri myndirnar og hugdu at heildini í frástøðu. Men av tí at fólk ræddust tann boðskapin, sum heildin lýsti, fóru tey nærri, so at heildin upploystist fyri teimum. Tey hugdu í staðin at detaljunum, studeraðu penslastrokini og teknikkin sum so.

Streymurin av framsýningargestum gekk í einum skipaðum mynstri. Tey fóru beinleiðis til Kvium-framsýningina. Tá ið tey vóru mett av ræðuleika, fóru tey fram við góðum, gomlum kenningum, ið áttu síni føstu pláss: Jorn, Picasso, Pedersen, Giacometti, Heerup, Jørgensen. Kringsett av teimum gomlu, etableraðu meistarunum, skuldu teir yngru upplivast.

Mett av ávirkan fóru tey svong inn á kafeteriuna á savninum. Her sótu tey og drukku kaffi ella kakao og ótu kringlu ella fransbreyð við osti. Tey svangaru ótu dagsins vistfrøðiligu føði, og meðan tey ótu og drukku, hugdu tey at tí kunstiga listaliga menniskjanum.

Lisbeth tók sær tykni av skurðgudadyrkanini hjá fólki, og hon var rættiliga hugtikin av ósamsvarinum millum tað tilvitaða sjónska og tað óatkomuliga lyndiseykenni við hesi dyrkan. Hattarnir, sólbrillurnar, hárflætturnar, teir kanellittu og teir fjøðurvondu yvirfrakkarnir, tey lokaðu andlitini úr steini ella gummi, kropsskeltini uttan á teimum svørtu rullikragatroyggjunum. Nasaringarnir – allir teir lutirnir, sum menniskjuni brúktu til at avbyrgja seg frá fjøldini upp á tann mest eyðsýnda mátan.

Magnus fekk sær heitt kakao og skons við briuosti og sólber. Hann setti krússið á gipsið og seyg kakao undan tí svalliga rómanum. Hann fekk ikki brúkt høgra undirarm fyri gipsinum. Lisbeth fekk sær kringlu afturvið tenum. Hon rætti seg brádliga upp.

„Har kemur Lühne kriminalkommiserur!“

„Er tað soleiðis, hann sær út.“ Magnus hugdi forvitin at tí eldra manninum við faksavøkstrinum, ið stóð og skimaðist eftir einum plássi at seta seg. Hann hevði bakkan høgt upp fyri seg.

„Hann líkist mest einum savnsvørði, hvat man hann ætla okkum?“

Lisbeth reisti seg og veitraði. Lühne bar eygað við hana og setti kós ímóti borðinum hjá teimum.

„Eg var um at missa vónina um at finna tykkum og eitt stað at sita.“ Tivaði hann. Tey fingu lag á koppar og talerkar. Lühne hevði keypt sær kaffi og tveir bitar av toskanskum sáldbreyði við osti.

Magnus rætti honum vinstru hond, Lühne rætti honum høgru.

„Vit báðir hava ikki heilsast, men eg skilji, at tú kennir Lisbeth.“

„Vit skiftu nøkur fá orð, tá ið tú vart innlagdur á Ríkishospitalinum.“

Lisbeth legði uppí:

„Tú vildi so gjarna hitta okkum her á Lousiana. Hví tað og hví júst her?“

„Hava tit sæð Kvium-framsýningina?“

„Ja.“

„Og hvat dámar tykkum hana?“ Lühne hugdi uppum kopparondina at teimum.

„Hvussu meinar tú? Soleiðis listaliga, ella hvat myndaevnini hava at siga okkum?“

Lühne setti koppin frá sær og breiddi hendurnar út.

„Allur hasin devulskapurin, hann sleingir í gronina á tær kann ikki annað enn ávirka teg onkusvegna.“

[See image gallery at gramar.stovu.net]

Magnus segði:
„Eg havi sjáldan sæð nakað so avskapað og ótýdligt. Hann so at siga pallsetur okkara innastu dulsmál. Harðskap, blóðskemd, skemdarfaringina av mannakroppinum, likamslutum – gøgnum. Meinfýsni.“

Lühne nikkaði alsamt at tí Magnus segði:

„Hansara ráskapur er so nærlýstur, at hvørki tann professjonelli ella frítíðarhyggjarin eru í iva um, hvat hann hevur í hyggju at siga okkum: næstakærleikin umskiftur við blindari narsissismu. Hin miskunnsami samariubúgvin skotraður burtur av tí kensluleysa farisearanum.“

„Hugsar tú um Vilhelm Davidsen?“ spurdi Magnus.

„Um hann og okkum, ið eru vorðin ófræls av skálkavirksemi hjá honum og hansara líkum, okkum, ið fáa lagt nøkur ár afturat lívskeiðinum við rændum gøgnum.“

Magnus rodnaði av argilsi:
„Var hetta orsøkin til, at vit skuldu hittast á hesum staðnum – at tú kundi læra uppá okkum um læknavísindini, ið hava nóg mikið í sær sjálvum?“

Eina løtu øktist fjarleikin teirra millum. Magnus var uppøstur og hevði ikki bindindi. Lisbeth brúkti tøgnina til at dyrka hug sín at eyðmerkja fólk. Hon hevði fýra høvuðsbásar, samsvarandi teimum fýra lyndisløgunum, at seta fólk í, og harafturat ein til tey sjálvglaðu og ein til tey sjálvstýnandi.

Sí myndir frá framsýningini her!

Nú hava okkara kundar harumframt møguleika at brúka hesar løtur til at styrkja seg, tí nú er eitt vælveruøki komið beint við Gramar.

Parkeringsviðurskiftini eru kanska ikki so framúr góð, tí aloftast eru øll parkeringsplássini upptikin í vanligari skrivstovutíð. Verður hugsað um heilsuna, so er jú gott at ganga, og verður eisini hugsað um umhvørvið, so er uppaftur betri at ganga.

Vit á Gramar ætla okkum bæði at bjóða kundum okkara at brúka nýggja vælveruøkið, og at brúka tað sjálvi.

Í myndasavninum er sýning við myndum frá tá vælveruøkið á Glaðsheyggi alment varð tikið í nýtslu. Gramar fer við hesum at takka Tórshavnar Býráð fyri tiltakið.

Sí myndasavnið við myndum frá tiltakinum á Glaðsheyggi her.

Talan er um at viðgera spurningin um umhvørviseitur heldur enn sjálvt grindadrápið, og hvussu fatanin er av gransking í hesum høpi. Hesar greinar fara at koma so við og við fram til Ólavsøku.

Í mun til listabókina, ið er skrivað av Michael Wivel, so hevur kosttilmælið um at eta grind ongan høvund, men Heilsufrøðiliga Starvsstovan stendur sum útgevari. Kosttilmælið frá 1998 hevur sama útgevara, men tá vóru eisini Landslæknastovnurin og Arbeiðsheilsustovnurin við. Í 2008 komu Landslæknastovnurin og Arbeiðsheilsustovnurin við síni endaligu niðurstøðu, at grind er ikki mannaføði. Heilsufrøðiliga Starvsstovan valdi ikki at vera við í tí tilmælinum, men er nú langt um leingi komin við sínum egna tilmæli, sum í høvuðsheitum heldur fast við tilmælið frá 1998, við tí broyting at í staðin fyri at tilmæla at eta grind 1-2 ferðir um mánaðin, so verður nú tilmælt at eta grind 1 ferð um mánaðin.

Alkoholtilmæli og grindatilmæli

Fyri skjótt nógvum árum síðani kom eitt tilmæli frá heilsumyndugleikunum um at konufólk í mesta lagi skulu drekka 14 lítlar um vikuna. Tóktist rættiliga einfalt, og summi fólk fataðu hetta sum at tað var í fínasta lagi at drekka allar 14 snapsarnar í senn. Og kanska onkur eisini roknaði seg fram til, at um viðkomandi drakk 14 snapsar fríggjakvøld, og 14 snapsar leygarkvøld, so helt hon seg tó til heilsutilmælið um hon síðan einki drakk í 2 vikur eftir hetta. Og um nú bert varð drukkið eina ferð um mánaðin, so kundi hon drekka 56 snapsir í einum – á denn lukka!

Alkohol er eitt eitur sum kann skaða kroppin á ymsan hátt, serliga um nøgdin verður ov stór. Tí hava heilsumyndugleikarnir seinni ásett, at vit – bæði kvinnur og menn – ongantíð skulu drekka meira enn 5 snapsar í senn, og ikki meira enn 14 ella 21 um vikuna, alt eftir kyni.

Kyksilvur er eisini skaðiligt, men í mun til alkohol gongur munandi longri tíð áðrenn kroppurin sleppur av við kyksilvurið. Tí skal ansast serliga væl eftir ikki at fáa eina støðugt høga nøgd av kyksilvur í kroppin, men ansast skal eisini eftir ikki at fáa eina bráðfeingis eitring. Tí verður av flestu heilsumyndugleikum sagt, at vit mugu ikki eta meira enn 1,6 µg av kyksilvur um vikuna fyri hvørt kg sum vit viga. Henda nøgd er ta hægsta, nakar heilsumyndugleiki mælir til, meðan t.d. í USA verður mælt til minni enn helvtina, nevniliga 0,7 µg. Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur brúkt hægsta markvirði sum er tøkt, nevniliga 1,6 µg. Umroknað til ein miðalpersón á 70 kg merkir hetta, at vit sambært Heilsufrøðiligu Starvsstovuni kunnu eta 112 µg av kyksilvur um vikuna (svarar til 14 snapsar, sí dømið við snapsinum) uttan at fáa sjónlig mein av hesum.

At rokna seg til umbiðið úrslit

Við at lesa nýggja tilmælið um at eta grind er fullkomiliga greitt, at arbeitt hevur verið fram ímóti ávísum úrsliti. Eisini sæst, at Starvsstovan er fullgreið yvir treytirnar sum galda fyri slíkt arbeiði, men hevur í summum førum valt at broyta hesar treytir, fyri at fáa roknistykkið at ganga upp.

Fyrsta fortreyt, sum eisini stendur skrivað í galdandi lógum í Føroyum, og sum HS umsitur, er, at í einum kg av matvørum má ongantíð vera meira enn 1 mg av kyksilvur. Hóast hetta, so verður staðfest, at í grind eru 2 mg/kg í miðal.

Onnur fortreyt sigur, at fólk mugu ikki eta størri nøgd av kviksilvuri enn tað sum svarar til 1,6 µg fyri hvørt kilo, tey viga, um vikuna. Hetta hevur HS umroknað til, hvussu nógv kann etast um mánaðin.

Sostatt roknar Heilsufrøðiliga Starvsstovan seg fram til, at av tí at grind í miðal hevur 2 mg av kyksilvur í hvørjum kg av tvøsti, so ber til hjá okkum at eta ein hampiligan grindadøgverða 1 ferð um mánaðin, uttan at fara uppum størstu nøgdina, ið vit kunnu tola. Skál!

Ósamvar við galdandi lóg

Nýggja tilmælið frá HSF mælir til, at fólk eta 500 µg av kyksilvuri um mánaðin, men taka ikki atlit til mynd 1 í tilmælinum, sum vísir, at hvalir hava verið kannaðir sum høvdu yvir 9 µg/kg tvøst, ella 4.5 ferðir so nógv sum miðalvirðið sum HS roknar við. Tá so eisini verður havt í huga, hvussu grindabýtið fer fram, har einstøku partarnir eru av sama hvali, so er greitt, at tey óhepnu, sum fáa burturav nevnda hvali, fáa eina rúgvu av illa dálkaðum døgverðum, og verða útvið 5 ferðir so dálkað, sum tey sum fingu ein miðal dálkaðan hval.

Hetta má vera á markinum til brot á lógina um matvørur, ið eigur at verja brúkaran móti eitran, og sum HFS eisini umsitur.

Eitt kosttilmæli uttan trygdargeira

Í tilmælinum verður greitt frá, hvussu slík markvirði vanliga verða sett. Greitt verður frá um nøgdina, har eingi skaðilig árin eru skrásett (NOAEL). Síðani greiða tey frá, at fyri at verja veikastu fólkini, so verður einans ein fimtapartur ella tíggjundapartur av hesi skaðiligu nøgd góðtikin í mannaføði. Út frá hesum trygdarkrøvum er ein nevnd (JECFA) undir alheims heilsustovnunum WHO og FAO komin til, at hægsta talið av tí nøgd av kyksilvuri, sum kann góðtakast at fólk eta, er 1,6 µg fyri hvørt kg, tey viga. JECFA hevur mett, at við kyksilvuri er ein trygdarfaktorur uppá 6,4 nóg mikið, ella við øðrum orðum, at eta fólk 10,24 µg av kyksilvuri fyri hvørt kilo tey viga, so eru tey uppi á eini nøgd sum gevur árin.

Sambært kosttilmælinum gevur ein døgverði við 250 g av tvøsti einum 70 kg persóni 7,1 µg fyri hvørt kg kropsvekt. Men tað er bara rætt um tey eta av einum miðal hvali. Eru tey óheppin og fáa part av einum bara eitt sindur meira enn miðal dálkaðum hvali, t.d. 3 mg, so fáa tey so mikið kyksilvur niður í seg, at tey eru omanfyri markvirðinum av, at eingi árin kunnu koma. Og fáa tey part í einum illa dálkaðum hvali, t.d. 9 mg, so fáa tey, sum eitt eyka krydd, yvir 30 µg fyri hvørt kg kropsvekt, ella meira enn 4 ferðir ta nøgd, ið heilsustovnar meta kunnu geva árin.

Umrokning frá vikunøgd til mánaðarnøgd

Sambært altjóða reglum skal tolda nøgdin av kyksilvuri verða nevnd í µg fyri hvørja viku.

Her eru heilt greiðar reglur fyri, hvussu fram skal farast, og brúkt verða tvey fyribrigdi (PTWI og PTMI):

PTWI er galdandi toldar vikuligar nøgdir (provisional tolerable weekly intake), og verður brúkt til tungmetall, sum finnast í mati, og sum ikki slepst undan, og sum hópa seg upp í mannakroppinum. Hesi tungmetall eru serliga at finna í grindatvøsti.

PTMI er galdandi toldar mánaðarligar nøgdir (provisional tolerable monthly intake). Hesi verða brúkt til dálkandi evni, ið brúka sera langa tíð um at minka í mannakroppinum, t.d. dioxin og PCB, ið eisini eru í hópatali í grindahvali, men heldur seg til feittvevnaðin, t.d. spikið.

Tann tilráðing, ið HS nýtir í sínum útrokningum, hava tey sambært tilmælinum funnið í eini frágreiðing frá 2003, ið eisini staðfestir, at talan møguliga verður um at broyta útrokningarnar fyri kyksilvur frá PTWI til PTMI.

Í 2006 var viðmælda nøgdin frá 2003 staðfest uttan nakrar broytingar. Eisini varð nevnt, at kanska høvdu umleið 2 ferðir størri nøgdir enn tey viðmæltu 1,6 µg onga ávirkan á nervalagið hjá vaksnum fólkum, men framvegis eru barnakonur, fostur og smábørn sera útsett.[i]

Spurningurin er so, um tað ger nakran mun, hvørt brúkt verða vikulig ella mánaðarlig virðir. Hesin spurningur hevur verið frammi, eisini innan JECFA, ið sum sagt ikki vildu broyta vikuliga tilmælið til mánaðarligt. Eitt annað dømi er cadmium, sum júst JECFA í 2010 broytti til at verða roknað eftir mánaðarligum nøgdum heldur enn vikuligum, men sum evropeiski matvørustovnurin EFSA seinni vrakaði, fyri at verja brúkaran.[ii]

Og tað er ikki av ongum, at vit ikki skulu eta stórar nøgdir av eitri í senn. Verður hugsað um ávirkanina av alkoholi, um vikuliga nøgdin verður drukkin í einum, so er sjónligt, at talan er um eitring. Vísindaliga verður eisini mett, at størri vandi er í at eta døgverðar við nógvum kyksilvuri sjáldan, enn at eta somu nøgd regluliga, hetta hóast nøgdin av kyksilvuri er tann sama.[iii]

Sostatt rillar sjálvt grundarlagið undir útrokningunum í nýggja tilmælinum at eta grind frá Heilsufrøðiligu Starvsstovu, um endamálið var at tryggja vanliga borgaranum móti eitran.

Kyksilvur er eisini í øðrum mati

Heilsufrøðiliga Starvsstovan ger vart við, at hetta kosttilmælið bert tekur støði í grind. Hetta tykist eitt sindur løgið, tá føroyingar skulu eitast at vera eitt tað fólkaslag sum etur mest av fiski, og at allur matur úr sjónum er fongdur við kyksilvurdálking.

Serliga er tað rovfiskur sum kann hava nógv kyksilvur í sær. Í øðrum londum verður tí strembað eftir at fáa fólk at eta minni av rovfiski og meira av øðrum fiski, tí ásannað verður, at so mikið nógv av góðum evnum eru í fiski, at fyrimunirnir eru munandi fleiri enn vansarnir.[iv]

Í Føroyum verður leitað eftir fyrimununum av at eta grind!

Eitt frámæli

Umframt kyksilvur so eru nógv onnur skaðilig evni í grind og spiki, sum so at siga ikki slepst av aftur við, og hevur nýggjasta granskingin víst, at hesi evni, saman við stóru nøgdini av kyksilvuri, elva til nógvar og álvarsligar sjúkur, og tí kunnu heilsumyndugleikar ikki viðmæla longur at eta grind.

Tann stovnur, sum eigur at tryggja føroyingum, at vit ikki verða sjúk av at eta mat, kemur við einum tilmæli um at eta heilsuskaðiligan mat. Men øll, sum duga at lesa, síggja, at í veruleikanum er hetta eitt frámæli.

Tórshavn 17. juni 2011

Erla Olsen

Greinin er at lesa í savninum hjá Sosialinum undir hesum leinki, ið krevur blaðhald.

Her er byrjanin av greinini:

Gravgangur eftir søguni um íslendska skrædlið

Nærum 200 fólk vóru í Norðurlandahúsinum fríggjakvøldið og lýddu á íslendska rithøvundan, Einar Már Guðmundsson, tá Hvítabók hansara um kreppuna í Íslandi varð løgd fram á føroyskum

Alt, ið krúpa kundi av lærarum, bókmentafólkum, tíðindafólkum, politikarum og øðrum áhugaðum, var møtt upp í Skálanum í Norðurlandahúsinum fríggjakvøldið, tá Einar Már Guðmundsson og Carl Jóhan Jensen, ið hevur týtt Hvítubókina, greiddu frá, hvussu bókin kom í lag.

Einar Már Guðmundsson var sera virkin í almenna orðaskiftinum í Íslandi, tá bankarnir fóru á húsagang í oktober 2008, og fólkið fór á gøtuna at krevja stjórnina hjá Geir Haarde setta frá. Tíðargreinir hansara vaktu ans, tí tær vóru so atfinnandi, og Hvítabókin er eitt savn av hesum greinum, har lagt er aftrat tekstunum við upplýsingum og metingum.

Einar Már Guðmundsson eirir ongan í bókini, hvørki politikarar, fíggjarfúrstar ella fyri tann skuld tann kravmikla Altjóða Gjaldoyragrunnin, tí hann er sera harmur um, at støðan í Íslandi er vorðin so hættislig, sum hon er. Tó megnar hann við sínum speisemi at geva fólki innlit í sínar hugsanir á stuttligan hátt.

(Framhald: http://www.sosialurin.fo/main.cfm/s/2/article/136551)

Seinastu tíðina hevur regluliga verið at frætt um bygningar sum hava trupulleikar av blámusoppi, og tað vísir seg, at fólk eru ikki heilt álvulig við fyribrigdið. Flestu halda seg vita, at blámusoppur er nakað sum fólk gerast sjúk av. Vanliga fatanin er helst, at er ein bygningur fongdur við blámusoppi, so er at sleppa sær úr bygninginum sum skjótast.

Tað kann vera skilagott. Havast skal tó í huga, at

• blámusoppur er ein heilt nattúrligur partur av okkara nærumhvørvi
• hýggj á gomlum breyði, frukt og skerpikjøti er blámusoppur
• vanliga er meira blámusoppur úti enn inni

Í bygningum verður vanliga hugsað um vatnskaðar sum kunnu elva til, at blámusoppur fer at nørast í váta byggitilfarinum. Blámusoppur er ikki tað besta fyri sjálvt tilfarið, men harumframt so kunnu hesir soppar lata frá sær bæði sporar og ymisk loftevni, summi eitrandi, sum serliga fólk við astma hava ampar av.

Summi av hesum loftevnum hava ein eyðkendan modnaroyk, sum altíð er ein ábending um at trupulleikar eru av soppi. Men tað er ikki altíð at soppar kunnu luktast.

Tær loysnir sum tikið verður til her í Føroyum tykjast í stóran mun vera at leita eftir vatnskaðum og bøta um hesar trupulleikar. Og onki er at ivast í, at um og tá hetta ber til, so er hetta besta loysnin. Havast má tó í huga, at trupulleikar kunnu eisini standast av soppum, sum ikki hava samband við nakran vatnskaða, og tó kunnu teir geva fólki við astma trupulleikar. Sostatt kunnu trupulleikarnir halda fram, hóast ábøtur eru gjørdar á bygningin.

Tær kanningar sum kunnu gerast eru vanliga:

1. taka burtur sjónligan blámusopp og endurbøta
2. finna fram til krógvaðan blámusopp og endurbøta
3. máta ymisk evni í dusti og luft, so sum endotoxin, sporar og ávís sukurevni
4. kanna hvørjir soppar eru til staðar

Ber til at loysa trupulleikan við at fremja punkt 1 og 2 omanfyri, so er sloppið. Heldur trupulleikin fram, so er vert at umhugsa at fara undir punktini 3 og 4, ið kunnu geva ábending um, hvørt tað er soppur trupulleikin er av (punkt 3) og um so er, at kanna um nøkur soppasløg eru til staðar, sum vit vita kunnu elva til ovurviðkvæmi og astma.

Vita vit hvat soppaslagið er, ber eisini til at finna fram til hvussu hann livir og nørist. Hóast vit hava lyndi at halda, at allir blámusoppar liva á sama hátt, so er tað ikki so, tí soppar eins og flestu aðrar verur hava onkra føði, sum teir trívast best við. Hetta er so ein annar máti at finna fram til, hvaðani trupulleikin stavar.

Gramar Gransking hevur ta útgerð sum skal til at kanna blámusopp eftir lívfrøðiligum leisti. Vit mæla tó til fyrst at brúka byggitekniska leistin og kanna um nakrar vatnskaði er, og hvørt nakað sæst til blámusopp.

Í fyrstani vóru heimasíður bara nakað sum størri fyritøkur høvdu, og hartil vóru tær rættiliga óvirknar, mestsum bert eitt visittkort.

Hetta er munandi broytt, og nú hava mestsum allar fyritøkur eina virkna heimasíðu. Hetta er eisini í nógvum førum ein fortreyt, tí viðskiftafólkini leita nú á alnótini áðrenn tey taka avgerð um hvat og hvar tey skulu keypa/bíleggja, og roknast kann eisini við, at nethandil fer at økjast í stórum í framtíðini, so hvørt sum viðskiftafólkini síggja fyrimunirnir við hesum slagi av keypi.

Nógv hava ta fatan, at tað at fáa eina heimasíðu kostar nógv, og dømi eru um at fólk/virkir hava goldið eini 30.000 kr. fyri sera einfaldar síður við fáum møguleikum.

Á Gramar ber til at fáa gjørda eina heimasíðu júst eftir tínum tørvi, og hetta kann gerast sera ódýrt.

Vit hava lagt dentin á ymisk “open source” forrit, harímillum WordPress og Drupal, og ger hetta, at ikki er neyðugt at gjalda eitt dýrt grundgjald fyri at koma í gongd.

Henda síðan hjá Gramar er gjørd við WordPress.

Vit bjóða okkum eisini til at hýsa tykkara heimasíðu.

Prísurin er alt eftir tykkara ynskjum

Vit kunnu hýsa eini heimasíðu, har tit fáa eina bera síðu at byrja uppá – kann vera rættiliga arbeiðskrevjandi og torført at fáa greiðu á hvat skal gerast fyri at fáa síðuna at rigga sum ætlað

Vit kunnu eisini rigga síðuna til við tí tilfari tit ynskja skal vera á síðuni tá hon byrjar, og tit so halda fram við at leggja nýtt tilfar inn sjálvi.

Triði møguleikin er at tit senda okkum tilfarið og vit leggja tað út.

Blámusoppur, ella hýggj, á breyði. Ofta verður tosað um blámusopp tá soppur sæst á byggitilfari, men vanligar matvørur verða sagdar at vera hýggjuskotnar. Fyribrigdið er neyvt tað sama.

Nógv hevur verið at frætt um blámusopp í seinastuni, og fatanin hjá nógvum er, at hetta er ein sera áleypandi vera. Sannleikin er, at blámusoppar eru alneyðugir – uttan hesar soppar hevði ikki verið livandi her á fold. Teirra uppgáva er at gera deytt tilfar aftur til mold, so at nýggjar verur kunnu fáa gagn av tilfeinginum.
Einasti trupulleikin er, at vit ikki taka atlit til sopparnar tá bygt verður.
Tilfarið sum vit eru farin at nýta er t.d. skjóttvaksandi trø og spønplátur. Hetta er alt slíkt tilfar sum hóskar seg væl til hópframleiðslu, men tíverri hevur tað onga náttúrliga verju móti blámusoppi. Harvið er sera lætt hjá blámusoppinum at sleppa framat føðsluni, og um bara eitt sindur av fukti er til staðar, so stórtrívast blámusopparnir.

Nógvar hava sendingarnar verið um teir hóttandi blámusopparnir, men einasti miðilin sum hevur spurt hvat blámusoppur er fyri nakað, og hvaðani hann kemur, er Barnaútvarpið.
Elin á Rógvi hevði sett sær fyri at gera eina viku við sendingum um fyribrigdi sum vóru frammi í miðlunum, men sum í nógvum førum hvørki børn ella vaksin skilja bakgrundina fyri. Hetta vóru spurningar um trupulleikarnar í Miðeystri, um pengar, og um blámusopp.

Elin á Rógvi setti Erlu Olsen nakrar spurningar um blámusopp. Sendingin varð send 18. mars 2011:

BU_180311